Recensie Vlucht van Charlotte McConaghy

VLUCHT: EEN MYTISCH VERHAAL OVER WEGGAAN EN TERUGKOMEN

Vlucht
Charlotte McConaghy
Uitgeverij Atlas Contact
Amsterdam/Antwerpen
€ 24,99
****

Vlucht van Charlotte McConaghy
De noordse stern siert de cover van Vlucht.

De laatste noordse sternen achterna

Recensie Vlucht. Vrolijk word je niet van Vlucht, het romandebuut van de Australische Charlotte McConaghy. Als bijna alle dieren zijn uitgestorven, wil een vrouw, Franny Stone, de trek volgen van de noordse stern. Van alle trekvogels vliegt die het verst: van Groenland over de Atlantische Oceaan naar Antartica. Ze weet de kapitein van een Groenlandse vissersboot zo ver te krijgen die tocht te gaan maken, door hem voor te houden dat de noordse sternen hem naar de laatste vissen zullen leiden.

Maar wie is Franny Stone?

Maar na één pagina Vlucht ervaar je als lezer dat zij niet zo maar een ornitholoog is, daarvoor is ze te gedreven. Bijna achteloos meldt zij, ze vertelt als ik-figuur het verhaal, dat gisteren haar tent is weggewaaid, de zee in. Dus onbeschermd tegen de wind en de regen verblijft ze op een helling aan de onherbergzame kust van Groenland waar de laatste noordse sternen nestelen. Maar het lukt haar om drie vogels van een piepklein zendertje te voorzien. Daardoor kan ze hen gaan volgen op hun trek.

Flarden herinneringen

Gaandeweg krijg je middels flarden van herinneringen die door haar hoofd spoken, stukje bij beetje inzicht in haar achtergronden en waarom ze deze tocht wil ondernemen. Dat maakt dat het verhaal zich ontvouwt als een spannende thriller. Die geraffineerde spanningsopbouw is wellicht te verklaren doordat de auteur is opgeleid tot scenarioschrijver, zoals op de achterzijde staat vermeld. Elk stukje verleden van Franny dat McConaghy weggeeft, maakt dat je iets van deze vrouw die leeft in extremen, begint te snappen. Tegelijkertijd rijzen er ook steeds weer nieuwe vragen op, die je aanzetten snel verder te lezen.

Van thriller tot roman

Naarmate je steeds meer zicht krijgt op Franny Stone, wint Vlucht aan diepgang doordat Franny, haar echtgenoot en de bemanningsleden van de vissersschuit steeds rijkere personages worden, allemaal getekend door tegenslagen in het leven en vooral door gebrek aan liefde en vertrouwen. Gemeen hebben ze dat de zee voor hen de enige plek is waar ze zich thuis kunnen voelen. Dat geldt vooral voor Franny die geboren werd in Australië maar in Ierland op zoek ging naar haar roots. Altijd weer voelt zij in zich de drang te vertrekken. De parallel met de trekvogel is duidelijk. De Nederlandse titel Vlucht duidt dat echter minder sterk dan de oorspronkelijke titel Migration.

Steeds meer sympahtie

Waar je in het begin niet weet wie Franny is en je alleen haar gedrevenheid ervaart om de trek van de noordse stern te volgen, werkt dat eerder afstotend dan dat het sympathie oproept. Maar met elk hoofdstuk groei je naar haar toe en voel je het schrijnende van haar leven. Soms lijken de gebeurtenissen en de karakters te extreem om nog geloofwaardig te zijn, maar tegen de nadrukkelijke achtergrond van het uitsterven van de dieren, waarvan onduidelijk blijft hoe nabij die toekomst is, geeft dat Vlucht juist de waarde van een mytisch verhaal van een vrouw wier persoonlijke vlucht samenvalt met de laatste trek van de noordse stern; een verhaal over weggaan en vertrouwen hebben in het terugkomen.

Vlucht is een uitgave van Atlas Contact

Meer recensies


Meer recensies geschreven door Marc Couwenbergh
Voor een volledig overzicht : Gezien, gehoord, gelezen

Luxe hardcover-editie De Meiden van Vermeer achterna

Luxe hardcover-editie van De meiden van Vermeer achterna nu verkrijgbaar.

Luxe hardcover-editie De meiden van Vermeer achterna is nu verkrijgbaar. Deze eerste druk van de journalistieke pelgrimage van Marc Couwenbergh langs 21 schilderijen van Johannes Vermeer waarin vrouwen de hoofdrol spelen, is verrijkt met recente onderzoeksresultaten. Zo ontdekten onderzoekers dat het Meisje met de parel wel wimpers had. En weten we wanneer Vermeer zijn Gezicht op Delft schilderde.

Tastbaar monument

Deze levendige ontmoeting met iconen van de Hollandse schilderkunst van de zeventiende eeuw verscheen als e-book. Maar meteen was er vraag naar een echt boek. Vermeer en zijn vrouwen verdienen ook een tastbaar monument. Vandaar deze luxe hardcover-editie.

Azuurblauw leeslint

De meiden van Vermeer achterna telt 194 pagina’s. En is gedrukt op een extra zware kwaliteit papier in het handzame A5-formaat. Deze hardcover-editie ligt prettig in de hand. Door vorm en inhoud staat het boek garant staat voor uren leesplezier. En wil je even pauzeren. Met het azuurblauwe leeslint, weet je precies waar je gebleven bent.

De luxe hardcover-editie van De meiden van Vermeer achterna is verkrijgbaar voor 31,95 euro.

Bestelformulier hardcover-editie van
De meiden van Vermeer achterna

Ik bestel de hardcover-editie van De meiden van Vermeer achterna

Extra informatie

De meiden van Vermeer achterna zit vol informatie over de tijd van Johannes Vermeer. Veel ervan staat in aparte blokken. Dus die kun je ook los lezen. Deze blokken hebben een opvallende kleur. De roze blokken gaan over de zeventiende eeuw. De blauwe blokken brengen recente resultaten van onderzoek naar Vermeer.

Hier zie en lees je hoe De meiden van Vermeer achterna werd ontvangen in de pers.

Hier vind je meer over het Meisje met de parel van Johannes Vermeer.

En hier.

En hier.

Theo Beerendonk van impressionisme tot abstractie Oeuvreboek en tentoonstelling

Oeuvreboek en tentoonstelling in Pulchri

Theo Beerendonk Van impressionisme tot abstractie. Oeuvreboek en tentoonstelling in Pulchri
Het oeuvreboek Theo Beerendonk Van impressionisme tot abstractie verscheen bij de opening van de gelijknamige tentoonstelling op 25 juli 2020 bij Pulchri Studio Den Haag.

Theo Beerendonk Van impressionisme tot abstractie

Theo Beerendonk Van impressionisme tot abstractie geeft een overzicht van het oeuvre van Theo Beerendonk (1905-1979). Na het succes van het boek De liefde voor het naakt – Theo Beerendonk is nu het oeuvreboek verschenen bij de gelijknamige tentoonstelling in Pulchri Studio, Den Haag. Te zien tot en met 16 augustus 2020.

Veelzijdig kunstenaar van de 20e eeuw

Theo Beerendonk was typisch een 20e-eeuwse kunstenaar. In zijn oeuvre weerspiegelen zich de ontwikkelingen die de beeldende kunst in deze eeuw doormaakte: van traditioneel tot modern. Voor de oorlog schilderde hij in de stijl van het impressionisme kleurrijke naakten, landschappen, bloemstillevens en portretten. Na 1955 liet hij de figuratie los en stortte zich in alle stromingen die de moderne kunst voortbracht. Hij leerde zelfs lassen om eigenhandig metershoge ijzeren sculpturen te maken. Beerendonk bleef altijd trouw aan het ambacht als basis voor de kunst. Hij was ook een zeer vakkundig etser en een autoriteit in de wereld van de grafiek. Zijn reeks monodrukken ‘Vuurvogels’ vormt daarin een kleurrijk hoogtepunt.

Fraai, omvangrijk en informatief

Theo Beerendonk Van impressionisme tot abstractie is een fraai verzorgde uitgave met harde kaft, telt 200 bladzijden en is voorzien van een leeslint. Het verhaal schetst het leven van Theo Beerendonk dat volledig in het teken stond van zijn kunstenaarschap. Na zijn opleiding aan de Rijksacademie van Beeldende Kunsten in Amsterdam werd hij gezien als een veelbelovend en talent . Hij won ook de Koninklijke Subsidie. Omdat hij niet behoorde tot de modernisten die de kunst op zijn kop zetten, genoot hij waardering bij een breed publiek.

De tante van Paul Haenen

Ook de moeder van Paul Haenen was verliefd op de jonge kunstenaar. Maar Theo Beerendonk koos niet voor haar, maar voor haar zus. In het televisiesprogramma Verborgen Verleden vertelde auteur Marc Couwenbergh aan Paul Haenen over het Amsterdamse kunstenaarsleven van Beerendonk. Zie ook mijn blog.

Moderne kunst en ambachtelijk vakmanschap

Na 1955 liet Theo Beerendonk geleidelijk aan de figuratie los en begon hij de moderne kunst te verkennen. Uiteindelijk zou hij nagenoeg alle stromingen daarvan zich eigen maken. En dat steeds met een eigen inbreng en interpretatie. Al dompelde hij zichzelf onder in tal van experimenten met hedendaagse kunst, hij bleef trouw aan het vakmanschap dat volgens hem altijd aan de basis van de kunst lag.

Etsdemonstraties in Rembrandthuis

Zo was en bleef Beerendonk een groot bewonderaar van vooral de etskunst van Rembrandt. Jarenlang zou hij etsdemonstraties geven in het Rembrandthuis in Amsterdam, waar hij ook een tijdlang conservator was.

Theo Beerendonk Van impressionisme tot abstractie

Oeuvreboek met ruim 170 beschrijvingen

Na het levensverhaal en de schets in grote lijnen van de ontwikkelingen in de kunst van Theo Beerendonk volgt een uitgebreid overzicht van het oeuvre. Meer dan 170 werken worden getoond en beschreven. Juist in die afzonderlijke beschrijvingen gaat de kunst van Theo Beerendonk leven. In die verhaaltjes gaat zijn kunst leven voor de toeschouwer en illustreren het verhaal van de kunstgeschiedenis van de 20e eew.

Theo Beerendonk Van impressionisme tot abstractie. Oeuvreboek en tentoonstelling in Pulchri

Het Tijdstip van Gezicht op Delft achterhaald: 3 SEPTEMBER, 8 UUR IN DE OCHTEND!

Gezicht op Delft van Johannes Vermeer. Het was 8 uur in de ochtend van 3 of 4 september dat Vermeer dit zicht op Delft vastlegde. Waarschijnlijk in het jaar 1659. – foto Mauritshuis, Den Haag.

3 of 4 september, rond 8 uur in de ochtend! Het moment dat Johannes Vermeer de schets maakte voor zijn beroemde schilderij Gezicht op Delft is achterhaald. Astronomen van de Texas State University bepaalden het tijdstip op basis van de schaduw die Vermeer schilderde. Er vanuit gaande dat Vermeer zeer nauwkeurig het zonlicht en de schaduwpartijen vastlegde. Vooral de schaduw op de achthoekige torenspits van de Nieuwe Kerk was cruciaal.

Links de toren door Vermeer geschilderd; rechts een foto van de toren genomen op 16 oktober 2019 door de onderzoekers van de Texas State University. De rode pijlen wijzen de schaduw aan die werd opgemeten. – Foto Texas State University

Torenklok met één wijzer

Het jaar konden ze astronomisch niet vaststellen. Het moet vóór 1660 zijn geweest. Waarschijnlijk 1659, of een paar jaar eerder. Want in 1660 werd een carillon in de toren opgehangen en dat is niet te zien op het schilderij. Dat het acht uur was, verraadt ook de torenklok zelf die Vermeer schilderde. Alleen is lang gedacht dat de wijzers iets over zeven uur aangaven, maar men vergat dat destijds de klok niet twee wijzers had maar één die de uren aanwees. Wat aangezien werd als de tweede wijzer was in feite de balans voor de uurwijzer.

Prent uit de negentiende eeuw van Gijsbertus Craeyvanger met zicht op de herberg waar Johannes Vermeer uit een raam op de eerste verdieping, aangegeven met de rode rechthoek, keek voor zijn Gezicht op Delft. Het driehoekige water is ook te zien op het schilderij en heet nu nog de Kolk.

Vanuit raam eerste verdieping

Het was al bekend dat Vermeer aan de zuidkant, net buiten de stad, stond, gelet op wat hij schilderde. De Amerikanen stelden vast dat Vermeer vanuit een raam op de eerste verdieping van een herberg die aan daar het water stond, over de stad uitkeek. De autoriteit op het gebied van Delftse architectuur uit voorgaande eeuwen, Wim Weve, bevestigde dat daar zo’n herberg heeft gestaan van 1632 tot 1879. Op een prent uit de negentiende eeuw van Gijsbertus Craeyvanger is die herberg te zien.

Zonnestand meten

Meer dan een jaar bestudeerde het team het schilderij en de werkelijke situatie op basis van plattegronden uit archieven en de huidige situatie via Google Earth en tijdens een verblijf in Delft. Dat bevestigde dat het schilderij een blik over de stad geeft vanuit het zuiden. Het door Vermeer geschilderde patroon van licht en schaduwpartijen op het achthoekige bovenste torensegment werd door de onderzoekers nauwkeurig opgemeten om te bepalen waar en hoe hoog de zon gestaan moet hebben. Ze stelden vast dat de zon in het zuidoosten stond; de azimut is 110 graden. Dus is het ochtend! Vervolgens produceerde astronomische software op basis daarvan twee data: 7 april of 3 september. Omdat de bomen op het schilderij volop in blad staan, kan het dus niet het voorjaar zijn geweest.

Meer weten over de meesterschilder Johannes Vermeer: lees De Meiden van Vermeer achterna

Ga zelf in Delft kijken! Om echt de stad van Vermeer te ervaren, wandel je er rond met de audiotour Johannes Vermeer gemaakt door Vermeerliefhebster Debby Scholten. Deze audiotour leidt je langs alle plekken in Delft die belangrijk waren voor de schilder. Dichterbij Vermeer kun je niet komen!

Ook in dit blog volop recente informatie over ontdekkingen rond Johannes Vermeer en zijn geliefde Meisje met de parel

Om Gezicht op Delft, of het Meisje met de parel te zien ga je naar het Mauritshuis in Den Haag.

Recensie Scheepsberichten – Zeilend naar Suriname

Scheepsberichten - Zeilend naar Suriname van Rob Biersma, front

Recensie Scheepsberichten – Zeilend naar Suriname
Rob Biersma
Uitgeverij Atlas Contact
Amsterdam – Antwerpen
€21,99
*****

Scheepsberichten: een zeilverslag als een avonturenroman

Scheepsberichten – zeilend naar Suriname van Rob Biersma is een zeilverslag , maar laat zich lezen als een avonturenroman. Steeds ben je benieuwd hoe het verder gaat en gaandeweg leer je de hoofdpersoon, de auteur zelf, kennen. Rob Biersma, 67 jaar, zeilde van juli 2016 tot juli 2007 een rondje Atlantische oceaan: van zijn thuishaven bij Rotterdam naar Suriname en via de Cariben terug. En dat deed hij solo met zijn zeilschip Rissa van tien meter lengte.

Klein schip, grote schipper

Naar de huidige maatstaven is dat een klein schip. Maar in de zeezeilwereld geldt dat kleine schepen veelal gezeild worden door grote schippers. En die kwalificatie past op Biersma. Maar dat weet je natuurlijk niet als het verhaal begint. Een verhaal dat helemaal is opgebouwd uit zijn mails die oorspronkelijk alleen bedoeld waren voor familie en vrienden. Gedurende de reis stuurde hij die bijna dagelijks via een satelliettelefoon naar huis. Als lezer van het boek leef je dus alsnog met hem mee van dag tot dag.

Zeilen én schrijven

De tocht van Biersma verloopt niet gemakkelijk. Al op de heenweg naar de Azoren dreigt zijn mast te breken. Ook hij zelf krijgt het zwaar te verduren. Oververmoeidheid is zeker zo gevaarlijk als de wind en de golven. Zeker daar waar druk scheepvaartverkeer is, controleert hij ook ’s nachts elke vijftien minuten of er geen aanvaring dreigt. Maar Biersma kan zeilen. Altijd weer gaat hij de uitdaging aan om de maximale snelheid uit zijn boot te halen. En hij kan ook schrijven. Hij heeft maar weinig woorden nodig om zijn dagelijkse relaas te doen met een aantrekkelijke mix van spanning, emotie en humor. De mails zijn meestal niet langer dan twee pagina’s. Hij weet het zeilen zo te verwoorden dat ook niet-zeilers het goed kunnen volgen. Tegelijkertijd is zijn verslag boeiend voor wie zelf zeilt.

Vogels en vissen spotten

Maar zijn verhaal is vooral interessant omdat elke mail een beetje meer kijk geeft op de mens achter de solo-zeiler. Je ervaart dat zijn stemming niet zozeer afhangt van hoe het zeilen gaat, maar dat die vooral gekoppeld is aan welke vogels en vissen hij weet te spotten. Biersma is een bioloog met getrainde ogen en oren om de fauna op zee te herkennen. Dat geeft zijn verhaal een bijzondere kleur. In zijn kleine scheepje omringd door de vaak onbarmhartige golven en wind, beleeft hij plezier aan elke ontmoeting met vogels en vissen waarvan je als lezer waarschijnlijk nog nooit hebt gehoord.

Rissa: de enige pelagische meeuw

En dan begrijp je ook ineens de naam van zijn schip, Rissa. Dat is de Latijnse naam voor de Drieteenmeeuw. De enige echt pelagische meeuw. Dat wil zeggen dat die broedt aan de Atlantische kusten, maar verder altijd boven de oceaan verblijft. Maar bioloog of niet. Ook Biersma moet zijn schip in de tropen vrijhouden van ongedierte. De kruimelzuiger, ooit een verjaardagscadeau van zijn moeder, komt daarbij goed van pas.

Alleen op zee, eenzaam in de haven

Ook als Biersma tussenstops maakt op de eilanden in de Atlantische oceaan en gedurende de bijna twee maanden die hij in Suriname verblijft, houdt het verhaal zijn spanning. Want alleen zijn op zee gaat hem goed af, maar in de havens voelt hij zich snel eenzaam. Hij heeft meestal weinig op met de andere zeilers. Veelal in gezelschap van dames, ontvlucht hij de drukte en verkent het binnenland met een open en kritische blik. Hij moet niets hebben van de luxe die er is op deze locaties voor de toeristen, terwijl de eigen bevolking een pover bestaan leidt. Meestal kiest Biersma voor taxibusjes volgepropt met passagiers. Eenmaal terug in Nederland wacht hem geen heldenonthaal. Wel een plastic zak vol bureaucratie na een jaar afwezigheid.

Recensie Scheepsberichten door Marc Couwenbergh

Meer recensies

Scheepsberichten is een uitgave van Atlas Contact
Recensie Scheepsberichten van Rob Biersma
Meer recensies geschreven door Marc Couwenbergh
Voor een volledig overzicht : Gezien, gehoord, gelezen

Meisje met de parel heeft wimpers

Moderne onderzoekstechnieken laten zien dat Johannes Vermeer wimpers schilderde op het gezicht van het Meisje met de parel

Johannes Vermeer schilderde wel wimpers en wenkbrauwen op het gezicht van het Meisje met de parel. Nu zijn die met het blote oog niet meer te zien, maar hedendaagse onderzoekstechnieken tonen aan dat de haartjes er wel waren. Vermeer schilderde ze heel miniscuul met een fijn penseeltje. Die weinige verf is verdwenen in de loop van de ongeveer 350 jaar die zijn verstreken.

Alles weten over het Meisje met de parel en alle andere vrouwen die Johannes Vermeer schilderde, lees De meiden van Vermeer achterna.

Een groen gordijn


Twee jaar geleden werd het schilderij in het Mauritshuis onderworpen aan de modernste ondezoekstechnieken. Meteen werd toen al duidelijk dat de huidige zwarte achtergrond door Vermeer als groen werd geschilderd. Maar dat groen is veranderd in een vaal zwart in de loop der tijd. Uit verder onderzoek blijkt nu dat de achtergrond een groen gordijn moet zijn geweest.

Het meisje met de rode hoed

Deze ontdekkingen maken dat het Meisje met de parel meer lijkt op andere schilderijen van Vermeer. Het meeste nog op het Meisje met de rode hoed. Dat schilderij bevindt zich in Washington en is het meest raadselachtige uit het hele oeuvre van Vermeer. Ook op dit schilderij kijkt een meisje over haar schouder naar ons. Destijds dus naar de schilder. Op haar hoofd draagt ze een weelderige baret van een intens rood fluweel. Of zijn het veren? Maar de meest prangende vraag is of het wel een meisje is.? Het sensuele gezicht heeft androgyne trekken! Ze zit, gekleed in een veel te grote blauwe mantel, voor een groen gordijn, of wandtapijt met een oosters ogend motief.

Het meisje met de rode hoed, het meest intrigerende schilderij van Johannes Vermeer, te zien in Washington, VS.

Meer weten over het onderzoek naar het Meisje met de parel: check eerdere posts

Meer over het Meisje met de parel: Lees De meiden van Vermeer achterna

Recensie het boek van de maan

Het boek van de maan

Het boek van de maan – Alles over onze naaste buur
Maggie Aderin-Pocock
Uitgeverij Atlas Contact
Amsterdam – Antwerpen
€21,99
****


Het BOEK van de MAAN maakt nieuwsgierig naar de maan. Schrijfster en ruimtewetenschapper Aderin Pocock brengt haar ‘maangekte’ over op haar lezers, terwijl ze de kennis van de maan op een heldere manier uiteenzet. Ook kennis en mythen uit het verre verleden. Daarom ben je geneigd mee te gaan met haar pleidooi voor versnelling van het maanonderzoek. Toch past daar enige terughoudendheid. Haar maangekte maakt dat ze wel heel makkelijk heen stapt over risico’s.

Vijftig jaar na de eerste mens op de maan

Ze wijst erop dat commerciële vluchten naar de maan dichterbij zijn dan we denken. Vijftig jaar nadat de eerste mens voet zette op de maan. Met het stoppen vande Amerikaanse Apollo-vluchten naar de maan eind 1972, ebte de maaneuforie weg, maar in de afgelopen tien jaar is vooral China druk met maanmissies, het Chang’e-programma. Ook ontstaan er particuliere initiatieven. Het idee van ‘wonen op de maan’ zou sneller meer dan science fiction kunnen worden.

Maangek meisje

In ieder geval is het de droom van de auteur Maggie Aderin-Pocock. Als jong meisje raakte ze al gefascineerd door de maan. Ook doordat haar vader vertelde dat hij destijds in zijn geboorteland Nigeria naar en van school fietste over de savanne alleen bijgelicht door de maan. Inmiddels is ze een gerespecteerd ruimtewetenschapper, maar naar eigen zeggen nog altijd ‘maangek’. Dat maakt haar boek bijzonder lezenswaardig, maar naar het eind toe ook wel wat simplistisch.

Kennis over de maan

De huidige kennis over de maan presenteert ze op een toegankelijke manier. Daarbij grijpt ze steeds terug op haar eigen ervaringen, als het zelf maken van een telescoop. Ze wijst ook op kennis van de maan die er al eeuwen geleden was in verschillende culturen. Kennis die altijd gepaard ging met fascinatie voor de maan. Dat de maan grote invloed heeft op ons leven, is niet alleen een romantisch idee, of een bron voor allerlei griezelverhalen.

Maan steeds verder weg

Op een heldere manier legt Adrin-Pocock uit dat de relatie aarde-maan geen constante is. De maan draait steeds sneller en de aarde steeds langzamer. En omdat de maan sneller draait, verwijdert ze zich van de aarde. Daardoor worden onze dagen langer en uiteindelijk zal de maan zo ver van de aarde staan dat die zijn stabiliteit verliest en omkiepert: de polen kantelen naar waar nu de evenaar is, met alle klimatologische veranderingen vandien. Maar dat duurt nog wel even: 1 miljard jaar.

Maan met de status van Antartica

Haar pleidooi voor vervolgstappen in het onderzoek naar en op de maan is discutabel. Ze stipt daarbij wel de internationale status van de maan aan, die gelijk is aan die van Antartica: alle landen hebben er toegang toe om wetenschappelijk onderzoek te verrichten. Vervolgens pleit ze voor particuliere, lees commerciële initiatieven, omdat daardoor het reizen naar de maan sneller in een volgende fase zal komen. Maar in een tijd dat we nog niet in staat zijn om afspraken te maken over het behoud van onze eigen planeet, is het wel heel simpel om tevreden te zijn met de status van de maan als die van Antartica, waar al blijkt dat de grens tussen wetenschap en exploitatie verschillend wordt getrokken.

In ligstoel turen naar de maan

Het lijkt me beter dat we ons voorlopig tevreden stellen met het turen door een verrekijker naar de maan, zoals zij dat ook altijd heeft gedaan.

Het Boek van de Maan is een uitgave van Atlas Contact
Recensie Het BOEK van de MAAN van Maggie Aderin-Pocock
Meer recensies geschreven door Marc Couwenbergh
Voor een volledig overzicht : Gezien, gehoord, gelezen

Recensie ‘De jungle op zee – De onbestrafte misdaden tegen mens en milieu op open zee’

Nieuwe avonturen van Kuifje, maar zonder goede afloop

De jungle op zee
De onbestrafte misdaden tegen mens en milieu op open zee

van Ian Urbina
New York Times – bestseller
Uitgeverij Atlas Contact
Amsterdam – Antwerpen
€29,99

*****

Recensie De jungle op zee

Vrolijk word je niet van ‘De jungle op zee’ van New York Times-journalist Ian Urbina. Maar, de vijftien verhalen over hoe misdadig de dagelijkse praktijk is op de wereldzeeën, zijn fascinerend. Nooit eerder verscheen er zo’n onthullend journalistiek verslag van wat daar allemaal gebeurt. Van uitbuiting, verkrachting, slavernij, moord tot de steeds grotere verwoesting van het milieu. En dat allemaal ter wille van de wereldeconomie.

Het meest schokkende

Het meest schokkende is dat nagenoeg al die misdaden onbestraft blijven. Geen land ter wereld acht het nodig om over te gaan tot handhaving van het beetje aan wetten dat de zee betreft. Laat staan om orde op zaken te stellen in deze jungle waar iedereen doet wat hem het meeste voordeel oplevert.

Ian Urbina als een hedendaagse Kuifje

Ian Urbina, journalist van de New York Times, is de eerste die het aandurfde om de zee op te gaan om verslag te doen. Als een Kuifje voer hij in een periode van veertig maanden over alle vijf de oceanen en twintig andere zeeën om mee te maken hoe het op zee er aan toegaat. Zijn belevenissen aan boord van aftandse vissersschepen, moderne patrouillevaartuigen en zelfs een mini-onderzeeër, laten zich lezen als een thriller. Maar dan een waarin het onderscheid tussen goed en kwaad ontbreekt.

Wie is goed en wie is fout?

Want wie illegaal bezig is en wie niet, is op zee vaak onduidelijk. Urbina trekt geen snelle conclusies, maar neemt je mee op zeereizen waarvan de afloop volstrekt onvoorspelbaar is, evenals wie nu goed dan wel fout is.

Geronselde bemanningen

Van overbevissing hebben we wel eens gehoord. Maar niet dat gammele vissersschepen daardoor de halve wereldbol moeten afvaren om aan hun vangst te komen. Dus hun vaak geronselde bemanningen moeten maandenlang in de meest miserabele omstandigheden werken en zien te overleven.

Wachtschepen vol wapens en beveiligers

Hetzelfde geldt voor piraterij. Dat haalt soms het nieuws. Maar dat er voor de bestrijding van piraterij nu op verschillende locaties schepen voor anker liggen vol wapens stond nog nooit in een krant. Evenmin dat daarop particuliere beveiligers maandenlang verveeld zitten te wachten op een klus, omdat geen overheid deze mannen en wapens aan land wil hebben.

De wetteloosheid van de zee aanpakken

Kortom, Ian Urbina, heeft als een hedendaagse Kuifje een unieke journalistieke prestatie geleverd. Het is te hopen dat zijn verhalen, die eerder verschenen in The New York Times, overheden en publieke opinie mobilseren om de wetteloosheid van de zee aan te pakken.

De jungle op zee van Ian Urbina is uitgegeven in Nederland door Atlas Contact

Meer recensies door Marc Couwenbergh: De geheugenlozen
Voor een volledig overzicht: Gezien, gehoord, gelezen

recensie ‘De geheugenlozen’

Recensie ‘De geheugenlozen’. ‘De geheugenlozen’ van Géraldine Schwarz geeft een onthutsende inkijk hoe Europa omging en omgaat met de verantwoordelijkheid voor het nazisme. Ze kreeg er de European Book Award 2018 voor.

‘De geheugenlozen’ verplichte kost voor elke Europeaan, van regeringsleider tot geel hesje

‘De geheugenlozen’
Géraldine Schwarz
Uitgeverij Atlas-Contact
Amsterdam-Antwerpen
€24,99
*****

De Nederlanse uitgave De geheugenlozen van Géraldine Schwarz – Uitgeverij Atlas Contact

De geheugenlozen: een onthutsende inkijk in de Europese geschiedenis van WOII tot nu

De Duits-Franse journaliste Géraldine Schwarz (1974) duikt in de betrokkenheid van haar grootouders bij het nazisme. Niet dat die daarin een grote rol speelden. Ze waren maar ‘Mitläufer’. Zoals vele anderen profiteerden ze van de wetten die joden marginaliseerden. Haar grootvader kocht in 1938 voordelig een joods bedrijf. Na de Tweede Wereldoorlog eistte de joodse eigenaar een schadeloosstelling. Opa Schwarz vond dat maar onrechtvaardig.

Met compassie en een scherpe analyse

Uiterst zorgvuldig ontleedt zijn kleindochter de feiten. Ze tracht zich te verplaatsen in haar grootouders. Hoe zij dachten en wat zij voelden. Daarbij is ze er niet op uit hen te veroordelen. Evenmin wil ze het verleden maar laten rusten. Met compassie en een scherpe analyse legt ze de mede-verantwoordelijkheid bloot van haar grootouders aan het nazisme.

Mythen met vele goeden en een handjevol kwaden

Op dezelfde wijze onderzoekt ze ook de geschiedenis van haar grootouders van haar Franse moeder. Die opa was gendarme in het collaborerende Vichy-Frankrijk. Ook daar stuit ze op de mechanismen van ontkenning van verantwoordelijkheid. Niemand kan het zich meer precies herinneren. En de overheid trekt mythen op met een heldere tweedeling tussen de vele goeden en slechts een handjevol kwaden.

Onthustende inkijk in de Europese na-oorlogse geschiedenis

De verhalen van haar grootouders trekt Schwarz vervolgens door naar de grote geschiedenis. Dat doet ze op basis van een enorme hoeveelheid feiten en interviews. Zo levert ze een onthutsende inkijk in de na-oorlogse Europese geschiedenis. Onthutsend, omdat ze aantoont hoe er in Europa weinig animo was om de verantwoordelijken ter verantwoording te roepen. Domweg omdat veel mensen zelf verantwoordelijkheid droegen. In meerdere en in mindere mate. Dat gold voor Duitsland, Frankrijk, Oostenrijk en Italië. Maar het geldt ook voor Nederland.

Nederland verdoezelt verantwoordelijkheid voor de jodenvervolging

De illusie dat we het hier beter deden, prikt Schwarz heel eenvoudig door. Ze wijst erop dat de Nederlandse regering anno 2019 bijna de enige in Europa is die de verantwoordelijkheid van de staat in de deportatie van de joden nog altijd niet erkent. Ze merkt op dat ook in het Verzetsmuseum in Amsterdam nauwelijks aandacht is voor de rol van de Nederlandse ambtenaren bij de jodenvervolging.

De perfecte Nederlandse identiteitskaart

Zo is er geen verwijzing naar Jacob Lentz, de Nederlandse ambtenaar die de identiteitskaart met een identificatiesysteem voor joden maakte. Zijn systeem werd dankbaar overgenomen door de Duitsers. De efficiëntie ervan verklaart waarom Nederland bijna het allerhoogste percentage vermoorde joden heeft: 75 procent van de Nederlandse joden werd afgevoerd en vermoord. Ter vergelijk: België 45 procent; Frankrijk 25 procent.

In Nederland (nog) geen Holocaustmonument

Ook herinnert Schwarz eraan dat er in Nederland nog altijd geen Holocaustmuseum is. Zelfs geen gedenkteken. En dat in tegenstelling tot andere Europese landen. De pogingen ertoe hier stranden op argumenten als dat een dergelijk monument het groen of het uitzicht zouden schaden. Het schaamrood stijgt je dan toch naar de kaken!

Van geschiedenis naar actualiteit

Maar ‘De geheugenlozen’ wordt pas echt ongemakkelijk lezen als Schwarz beschrijft hoe de ontkenning van verantwoordelijkheid overgaat in bagatelliseren van de misdaden en het benadrukken van wat er allemaal onder het fascisme tot stand kwam. Daarmee is haar geschiedenisverhaal aangekomen bij de actualiteit: de hedendaagse populariteit van populistische partijen in Europa. In haar epiloog concludeert ze: “De geschiedenis herhaalt zich niet, maar de sociale en psychologische mechanismen blijven onveranderd en zetten er ons in crisiscontext toe aan irrationele medeplichtigen te worden van misdadige doctrines.”

Verplichte kost voor elke Europeaan

Niet voor niets kreeg Géraldine Schwarz voor ‘De geheugenlozen’ de Europese Boek Prijs 2018. ‘De geheugenlozen’ is verplichte kost voor elke Europeaan, van regeringsleider tot geel hesje.

Meer recensies geschreven door Marc Couwenbergh vind je hier: Uiterste dagen; De Macht

‘De geheugenlozen’ van Géraldine Schwarz is uitgegeven door Uitgeverij Atlas Contact

Recensie Uiterste Dagen van Ferdinand Lankamp

recensie Uiterste dagen van Ferdinand Lankamp 
Uiterste dagen
Ferdinand Lankamp
Uitgeverij Atlas Contact
Amsterdam/Antwerpen
€ 19,99

***
cover van de roman Uiterste dagen van Ferdinand Lankamp.
In Uiterste dagen vertelt Ferdinand Lankamp het verhaal van zijn overgrootvader Edvard Haga die in 1940 in Finland een paardentransport naar het front begeleidt .

In Uiterste dagen wint de verhalenverteller het van de historicus. Auteur Ferdinand Lankamp, historicus en redacteur, heeft weinig woorden nodig om een sfeervol beeld te scheppen van het harde boerenbestaan van Edvard Haga in het winterse Finland. Eveneens fraai is hoe hij stukje bij beetje invulling geeft aan het karakter van Haga. Die gaat in 1940 als de Russen Finland zijn binnengevallen, opnieuw zijn land een dienst bewijzen: een paardentransport, inclusief zijn eigen paard, begeleiden naar het front.

Lees verder Recensie Uiterste Dagen van Ferdinand Lankamp