Anna van Bueren versus de Mona Lisa van Pieter Pourbus meester-schilder uit Gouda. Het portret van een onbekende vrouw van Pieter Pourbus uit 1554 vertoont opmerkelijke overeenkomsten met het portret van Anna van Egmont. Wie dat portret schilderde is onbekend. Evenmin weten we in welk jaar. Maar het moet in diezelfde tijd zijn geweest. Het is voor het eerst dat de vergelijking wordt gemaakt tussen de eerste vrouw van Willem van Oranje en de onbekende vrouw op het portret van Pieter Pourbus.

Princessa d’Orange

Anna van Egmont kennen we vooral als Anna van Bueren, of als prinses van Oranje. Dat staat ook op de lijst van het schilderij: ‘princessa d’orange’. Anna was de eerste vrouw van Willem van Oranje. Op 8 juli 1551 trouwden ze in Buren. Beiden waren in 1533 geboren. Hun huwelijk had haar vader, Maximiliaan van Egmont (1509-1548), op zijn sterfbed geregeld. Hij was een belangrijk man in het bewind van keizer Karel V en van landvoogdes Maria van Hongarije.

Anna versus de Mona Lisa van Pourbus

Anna en de onbekende vrouw zijn gekleed naar de nieuwste Spaanse mode inclusief de molensteenkraag. Ook hun juwelen lijken op elkaar. Maar waar bij de onbekende vrouw er vooral zilver schittert, draagt Anna van Egmont goud. Haar halssieraad is ook veel groter. Anna was zeer vermogend. Na haar vroege dood, ze werd slechts 25 jaar, erfde Willem van Oranje een groot deel ervan. Of Anna ooit in Brugge is geweest weten we niet. Voor haar huwelijk woonde ze met haar moeder, Françoise de Lannoy, op het kasteel van Buren. Na haar huwelijk verbleef ze meestal in het kasteel van Breda. Maar een uitstapje naar Brugge waar Pieter Pourbus schilderde, behoorde zeker tot de mogelijkheden.

Hetzelfde kapsel en dezelfde kleur haar

Door hun kleding en kapsel met een soortgelijk hoofdtooi, een escoffion, lijken de twee vrouwen op elkaar. Hooguit is het gezicht van de onbekende vrouw voller. Anna lijkt wat magerder. De twee vrouwen hebben allebei donkere ogen en dezelfde bruine kleur haar. Het verschil zit in hun uitstraling.  De onbekende jonge vrouw kreeg van Pourbus die ietwat mysterieuze uitstraling mee. Daarentegen, oogt Anna wat minder levend. Haar gezicht is vlakker geschilderd. Ze toont zich een mooie, rijke vrouw. Maar haar gezicht heeft wel iets liefs. In zijn brieven aan haar noemde Willem van Oranje haar dikwijls Tanneke. De onbekende vrouw geschilderd door Pourbus straalt wat dat betreft meer voornaamheid uit. Alsof zij hoger van stand zou zijn.

Een en dezelfde schilderhand?

Wat schilderwijze betreft zijn er ook overeenkomsten en verschillen aan te wijzen. Het portret van Pourbus oogt verfijnder. Vooral in het gezicht lijkt de hand van Pourbus net trefzekerder en subtieler. Let op de ogen.  Die zijn uiterst levendig geschilderd. En realistisch! Inclusief het rode hoekje tegen de neus waar de traanklier uitkomt. Dat detail ontbreekt in de ogen van Anna. Haar ogen zijn veel schematischer weergegeven. Dat geldt ook voor de oogleden. Weliswaar knap geschilderd, maar net niet die sprankeling die Pourbus aan de ogen van de onbekende vrouw wist te geven.

Meesters of leerlingen?

Daarentegen, kijken we naar de witte kragen dan blijkt die van Anna met veel meer zwier geschilderd te zijn dan die van de onbekende vrouw. Ook de sieraden van Anna zijn met vlotte toetsen overtuigend weergegeven. Daarmee vergeleken oogt het gouden kruis aan het halssieraad van de onbekende vrouw wat matter. Had haar juweel ook minder allure? Of liet Pieter Pourbus dit over aan zijn leerlingen? Beperkte de meester-schilder zich tot het gezicht?

Anna van Bueren versus de Mona Lisa van Pieter Pourbus meester-schilder uit Gouda

Anna van Bueren versus de Mona Lisa van Pieter Pourbus meester-schilder uit Gouda. Uit deze eerste vergelijking is met enige voorzichtigheid te concluderen dat het niet Pieter Pourbus was die Anna schilderde. Hij had haar ongetwijfeld meer cachet gegeven. Maar de vrouw die hij schilderde was zeker bekend met het hofleven van de hoge adel. Wellicht kenden de vrouwen elkaar. Misschien waren het wel vriendinnen. Nu ik ze zou postuum bij elkaar heb gezet, passen deze vrouwen uitstekend bij elkaar!

Meer over Pieter Pourbus meester-schilder uit Gouda vind je hier.

Het portret van de onbekende vrouw, de Mona Lisa van Pieter Pourbus meester-schilder uit Gouda is nu te zien in Museum Gouda