Het keukenmeisje van Maris versus Het melkmeisje van Vermeer. Het keukenmeisje van Matthijs Maris uit 1871 werd destijds vergeleken met Het melkmeisje van Johannes Vermeer uit ongeveer 1658. De overeenkomst is inderdaad duidelijk, maar het verschil is opmerkelijker. De schilderijen verbeelden namelijk twee uitersten.
Jonge vrouwen in de keuken
Op beide schilderijen zijn jonge vrouwen aan het werk in de keuken. Maar merk het verschil op. Het melkmeisje van Johannes Vermeer (1632-1675) is geconcentreerd bezig. Ze gaat helemaal op in haar handeling. Behoedzaam giet ze melk uit een kan. Het meisje van Matthijs Maris (1839-1917) roert in een pan. Zij kijkt echter juist weg van wat ze aan het doen is. Haar blik is afwezig. Blijkbaar zijn haar gedachten ver weg zijn van dit keukenwerk.
Concentratie versus dromerij
Concentratie versus dromerij. Twee uitersten. Toch ontlenen beide schilderijen hun aantrekkelijkheid aan deze tegengestelde gemoedstoestand van de jonge vrouwen. Beide schilders vonden het innerlijk van hun keukenmeisjes belangrijker dan hun uiterlijk. Maar waar Vermeer de concentratie benadrukte, koos Maris voor het dagdromen. Als toeschouwer worden we echter geraakt door zowel die concentratie, als ook door de dromerij.
Tanneke en Julie
Overigens weten we van zowel Het keukenmeisje en Het melkmeisje wie zij zijn. Voor Vermeer stond de dienstbode van zijn eigen huishouden model, Tanneke Everpoel. Maris schilderde zijn keukenmeisje naar Julie Crottard. Zij was de dochter van het dienstmeisje van zijn broer Jacob.
Vermeer versus Maris
Vandaag de dag kennen we Vermeer als een van de topmeesters van de Hollandse schilderkunst van de zeventiende eeuw. Zijn schilderijen wekken de illusie intieme inkijkjes te zijn in het leven van gegoede burgers uit die dagen. In De meiden van Vermeer achterna laat ik zien dat Vermeer echter bij uitstek de schilder is van het innerlijk van vrouwen. Matthijs Maris leefde en werkte in de tweede helft van de negentiende eeuw. Aanvankelijk schilderde hij in de lijn van de Haagse School. Dat deden ook zijn oudere broer Jacob en zijn jongere broer Willem.
Dromen en herinneringen
Matthijs Maris koos echter voor een eigen weg. Niet de waarneembare werkelijkheid, maar de imaginaire fascineerde hem. Hij geldt als de schilder van denkbeelden, dromen en herinneringen . Lijnen, vormen en kleuren verdwenen steeds meer uit zijn werk. Zijn afbeeldingen werden steeds vager en bouwde hij heel langzaam en zorgvuldig op binnen één tonaliteit.
Cultstatus
Matthijs Maris geniet nu heel wat minder bekendheid dan Johannes Vermeer. Maar in zijn tijd was deze Maris wel wereldberoemd. Zijn volstrekt unieke kijk op de schilderkunst leverde hem een cultstatus. Vincent van Gogh zei over Maris: “Dit is niet slechts talent, dit is een genie”. Het keukenmeisje van Maris versus Het melkmeisje van Vermeer is inderdaad een vergelijking van genieën.