Tag archieven: Erasmustentoonstelling

Erasmus Ik wijk voor niemand

‘Erasmus Ik wijk voor niemand’ is de titel van de tentoonstelling over Erasmus in Museum Gouda ter gelegenheid van het Erasmusjaar 2016. Een titel die arrogant en nogal gelijkhebberig klinkt. Dat zijn niet de kwalificaties die je verwacht bij Erasmus, Europees kampioen van het humanisme.

Poster tentoonstelling met Milo Schoenmaker, burgemeester van Gouda, onder de muts van Erasmus. (foto Museum Gouda)
Poster bij de  tentoonstelling over Erasmus  met Milo Schoenmaker, burgemeester van Gouda, onder de muts van Erasmus. (foto Museum Gouda)
Lijfspreuk

Toch was dit ‘Ik wijk voor niemand’ de lijfspreuk van Erasmus (1466-1536). De tekst stond in het Latijn, ‘Concedo nulli’, te lezen in het zegel waarmee hij zijn brieven sloot. Het gezegde ‘Concedo nulli’ was oorspronkelijk gekoppeld aan de Romeinse god van de grenzen Terminus. Die wilde op de berg van de goden, het Capitool, zelfs niet wijken voor de oppergod Jupiter.

Hoogmoed

Diegenen die Erasmus minder goed gezind waren, zagen zijn motto ‘Concedo nulli’ als een uiting van hoogmoed.  Alsof Erasmus zelf deze uitspraak deed. Erasmus legde daarop uit dat ‘Concedo nulli’ niet op hem, maar op de dood sloeg. Die wijkt voor niemand. Net als ‘Memento mori’ herinnert zijn ‘Concedo nulli’ aan de sterfelijkheid van de mens en vooral eraan dat die zich tegenover God zal moeten verantwoorden. Dat sloot aan bij de kritiek van Erasmus op het instituut kerk welke hij verweet geen oog te hebben voor de oorspronkelijke boodschap van Christus.

Vergissing

Erasmus kwam tot zijn lijfspreuk door een cadeau dat hij 1509 kreeg van Alexander Stewart, de zoon van de Schotse koning Jacob IV. Die had hij privélessen gegeven. Als dank ontving Erasmus een ring met een oude, gesneden steen met een afbeelding van de Romeinse god Terminus. Althans dat meende Erasmus. Tegenwoordig wordt in de afbeelding de god van de wijn Dionysos gezien.

Erasmustentoonstelling

Gouda is de stad waar Erasmus opgroeide. Samen met Basel in Zwitserland, waar hij stierf,  heeft Gouda 2016 uitgeroepen tot het Erasmusjaar omdat het precies vijfhonderd jaar geleden zijn levenswerk uitkwam, het ‘Novum Instrumentum’: een nieuwe Latijnse vertaling van het Nieuwe Testament met daarbij de oorspronkelijke Griekse tekst.

De tentoonstelling ‘Erasmus Ik wijk voor niemand’ is tot en met 26 juni 2016 te zien in Museum Gouda. Op de website Erasmus2016 is het gehele programma van het Erasmusjaar 2016 te vinden.

Ter gelegenheid van het Erasmusjaar 2016 verscheen ook een bundel met jeugdgedichten van Erasmus geschreven in Gouda. Meer hierover in mijn eerdere bericht ‘U die hier langs loopt, sta stil en lees deze verzen’.